Okulsuz Toplum

Kitabın Yazarı: Ivan Illich

İlk Basım Yılı: 1971

Yayınevi (TR): Şule Yayınları

Kategori: Eğitim

Özet

Ivan Illich’in Okulsuz Toplum adlı eseri, modern eğitim sistemine karşı radikal bir eleştiri sunar. Illich, mevcut okul sistemlerinin bireyleri baskı altına aldığını, öğrenme süreçlerini kısıtladığını ve bireysel gelişimi engellediğini savunur. Ona göre, eğitim okul duvarlarıyla sınırlandırılmamalıdır. Eğitim, herkesin erişebileceği bir kamu malı olmalı ve bireyler kendi hızlarında, kendi ilgi alanlarına göre öğrenme fırsatına sahip olmalıdır.

Illich’in temel argümanlarından biri, okulların, kapitalist toplumlarda bireyleri belli bir standartta tutarak toplumsal düzenin sürdürülmesine hizmet ettiğidir. Bu kurumlar, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamaktan ziyade, var olan sosyal hiyerarşiyi yeniden üretirler. İyi bir eğitim almanın, toplumsal sınıfları aşan bir özgürlük getirdiği varsayılsa da, Illich bu savı reddeder. Ona göre, eğitim sistemi bir tür tahakküm aracı haline gelmiştir.

İlginç bir diğer konu ise Illich’in eğitim araçlarına olan yaklaşımıdır. Ona göre, modern okullar sadece bilgi aktarımı için kullanılmaz, aynı zamanda sosyal normlar ve davranış kalıplarını da öğretir. Bu da bireylerin eleştirel düşünme yetilerini törpüler ve onları sistemin bir parçası haline getirir. Illich, öğrenme sürecini serbest bırakarak, bireylerin kendi öğrenme süreçlerini tasarlayabilecekleri bir sistem önerir. Bu, ‘serbest öğrenme ağı’ dediği bir modeldir. Teknolojinin yardımıyla bireyler, bilgiye kolayca ulaşabilir ve kendi öğrenme ağlarını kurabilirler.

Okulsuz Toplum, eğitim sistemini dönüştürmek için somut adımlar da önerir. Illich, eğitimin kamusal bir hak olduğunu savunur ve bireylerin kendi öğrenim süreçlerini yönlendirebilecekleri kaynaklara kolayca erişebilmesi gerektiğini vurgular. Bu bağlamda, bilgiye erişimin kolaylaştırılması, herkesin kendi potansiyelini gerçekleştirmesi için kritik öneme sahiptir. Kitapta önerilen bir diğer alternatif ise öğrenme merkezleri ve uzmanlarla bire bir yapılan bilgi paylaşımıdır.

Son olarak Illich, eğitim sistemlerinin, bireyleri belirli kariyer yollarına yönlendirdiği ve bireysel yeteneklerin gelişimini sınırladığını savunur. Ona göre, eğitim, bireyleri standardize etmek yerine onların bireysel yeteneklerini ve ilgi alanlarını geliştirmelidir. Bu da bireylerin hayat boyu öğrenme süreçlerinde daha yaratıcı, bağımsız ve eleştirel düşünmelerini sağlayacaktır.

Cevvela Yorumu

Ivan Illich’in Okulsuz Toplum eseri, zamanının ötesinde bir eleştiri niteliği taşıyor. Modern eğitim sistemlerine yönelik cesur eleştirileri, günümüzde de eğitim reformu üzerine yapılan tartışmalarda büyük yankı bulmaktadır. Kişisel olarak, Illich’in eleştirilerinin bazı noktalarında oldukça haklı olduğunu düşünüyorum. Özellikle eğitimin, bireyleri toplumsal rollerine uygun şekilde şekillendirme işlevi konusundaki görüşü derinlemesine düşünülmeyi hak ediyor. Ancak, tüm eğitim kurumlarının bu kadar katı ve baskıcı olduğu görüşüne tamamen katılmıyorum. Eğitim kurumları, bireylere öğrenme fırsatları sunarken aynı zamanda eleştirel düşünceyi teşvik edebilecek şekilde tasarlanabilir. Illich’in önerdiği serbest öğrenme ağı fikri, dijital çağda daha uygulanabilir hale gelmiş olsa da, her bireyin kendini organize edebileceği, kendi öğrenme sürecini yönlendirebileceği fikri biraz ütopik olabilir. Günümüz teknolojisiyle bilgiye erişim çok kolaylaştı, ancak bu, bilgiye doğru bir şekilde ulaşmayı ve onu anlamlandırmayı otomatik olarak getirmiyor. Eğitimin belirli bir yapısının olması, bireylere sadece bilgi sunmanın ötesinde, onları eleştirel düşünceye yönlendirecek bir disiplin sağlar. Bu açıdan, okulların tamamen ortadan kaldırılması yerine, onların modernize edilmesi daha etkili bir çözüm olabilir. Yine de, Illich’in eğitimin evrensel bir hak olması gerektiği ve her bireyin kendi öğrenme sürecini belirleyebilmesi gerektiği fikrine katılıyorum. Eğitimin bir ayrıcalık değil, toplumsal bir hak olarak kabul edilmesi, bireylerin potansiyellerini daha özgürce ortaya koyabilecekleri bir dünya yaratabilir. Okulların, belirli bir kalıba uyan bireyler yetiştirmek yerine, bireylerin yaratıcı ve eleştirel düşünme yetilerini geliştiren yerler haline gelmesi gerektiğini savunan Illich, bu anlamda önemli bir noktaya parmak basıyor. Kitap, eğitim alanında reform yapılması gerektiğine inanan herkes için mutlaka okunması gereken bir eser. Ancak, bu reformların uygulanabilirliği tartışılabilir. Teknolojik imkanlar sayesinde, günümüzde eğitim sistemleri daha esnek ve bireysel öğrenme süreçlerine daha açık hale geliyor. Bu yüzden, Illich’in görüşlerinin, günümüz eğitim reformu tartışmalarında hala değerli olduğunu düşünüyorum.

Cevvela'dan Alıntılar

"Okul, diğer ticari mallar gibi aynı yapıya sahip aynı sürece göre uyarlanmış olan bir eşya satmaktadır: Müfredat."

"Gerçek bir eğitimi hayata geçirebilmek için toplumun oluşumunun önünde duran en önemli engel, hayallerimizin tamamen okullaştırılmış olmasıdır."

"Kaliteli bir eğitim sistemi şu üç amacı gerçekleştirmeye çalışmalıdır: Yaşamının herhangi bir anında mevcut kaynaklara ulaşmak suretiyle bir öğrenim gerçekleştirmek isteyen herkese imkan sağlamalıdır; bilgi sahibi olanların, bu bilgilerini paylaşmaları konusunda kendilerinden birşeyler öğrenmek isteyenleri bulmalarına yetki tanımalıdır; halka, yeteneklerinin ortaya çıkmasını sağlayabilecek bir imkân olarak, bir konuyu onlara sunmak isteyenler için gereken her türlü olanağı sağlamalıdır."

“En iyi nasıl yaşanacağını insanlar okul dışında öğrenirler.”

"Özgürlük, paketlenmiş mallar arasında dilediğini seçebilmeye indirgenmiştir."